Dalak, karnın sol üst kadranında yerleşmiş ve 8-11. kaburga kemikleri ile örtülmüş olan uzun yassı biçimli ve kırmızı bir organdır. Diyaframın altında yapışık biçimde yerleşmiştir, midenin ise arkasında konumlanır. Oldukça hassas yapıda bir organdır, direkt darbelerle kolayca tahrip olabilir, kaburga kemikleri sayesinde korunur.Dalak dokusu (parankimi), iki ayrı kısımdan oluşur. Birinci kısım kırmızı pulpa olup, geniş, dallı ve ince duvarlı damar sinüsleri ve sinüzoidlerinden oluşmuştur. İkinci kısım, beyaz pulpa olup, lenfosit, plazma hücreleri ve makrofaj gibi savunma sistemi hücreleri içerir.Marjinal zon ise bu iki pulpayı ayıran damarlardan oluşmuş aralıktır. Hematolojik (dolaşım) ve immunolojik (savunma) sistemler ile ilgili çok önemli işlevleri bulunan dalak bolca kan ihtiva eder

Kanı mikroorganizmalardan temizler.Kanda bulunan mikroorganizmalar, atardamar vasıtasıyla dalağa ulaşır. Dalak kendisine gelen mikroorganizmaları parçalar, yutar veya etkisiz hale getirir. Dalakta bulunan makrofaj ve histiositler, kanı mikroorganizma ve yabancı antijenlerden temizlemekle görevlidirler.

Eritrosit (alyuvar) üretiminden/yıkımından sorumludur.Anne karnındaki embriyoda kana kırmızı rengini veren alyuvar hücrelerinin üretimi dalakta yapılır. Yetişkin bir bireyde ise bu görevi kemik iliği üstlenmiştir. Ancak herhangi bir nedenle kemik iliği alyuvar üretemezse dalak bu görevi tekrar üstlenebilir. Yaşlanan, şekli deforme olan ya da işlevini yapamaz duruma gelen alyuvarlarını yıkmak ise yine dalağın görevidir.

Akyuvar üretiminden/yıkımından sorumludur.Vücudun savunma sisteminin kilit elemanları olan akyuvarların bir kısmı da dalak da üretilir, yaşlanan akyuvarların yıkımı da yine dalakta gerçekleştirilir.

Kan depolar Dalağın alyuvarları belli bir miktara kadar depolama görevi vardır. Çok enerji gerektiren bir iş yaptığımızda, bu depodan dolaşıma takviye yapılır.Antikor üretir. Spesifik antikor (lgM) üretiminde görevlidirler

Splenomegali nedir?

Slenomegali, dalağın büyümesini ifade eder ve hemen her zaman başka bir hastalığın zemininde gelişir. Dalağın büyümesi genellikle rutin bir muayene sırasında, bazense ultrasonda fark edilir. Dalak çok büyümüşse karnın sol üst tarafında dolgunluk hissi yaratabilir, bu his bazen nefes almakla artan ağrıya dönüşebilir; hasta solgun görünür, halsiz hisseder, sık enfeksiyona yakalanır ve kansızlık şikayeti vardır.Bazı virütik enfeksiyonlar(mononükleoz), bakteriyel endokardit ve diğer bakteriyel enfeksiyonlar, bazı parazitler hastalıklar(sıtma) ve siroz gibi karaciğer hastalıkları, hemolitik anemiler, lösemiler, lenf kanserleri, gaucher ve niemann-pick gibi metabolizma hastalıkları ve portal ven trombozu splenomegaliye yol açan başlıca nedenlerdendir.

Tanı, doktor muayenesi ile konulabilse de, ultrason ve tomografi ile dalağın yapısının ayrıntılı olarak incelenmesi ve herhangi bir patoloji açısından değerlendirilmesi gerekir. Ardından dalağın fonksiyonel değerlendirilmesini sağlayan diğer testler de yapılır. İnfeksiyon varsa antibiyotik tedavisi uygulanır, tedavi edilemeyen splenomegalili hastada splenektomi uygulanabilir. Splenomegalisi olan hastalar travmalar açısından dikkatli davranmalıdır. Dalağın künt karın travmalarında sık yaralanan organ olduğu unutulmamalıdır.

Dalak kistleri nelerdir, nasıl tedavi edilir?

Dalak kistleri parazitik ve parazitik olmayan dalak kistleri olmak üzere iki kısımda incelenir.

Parazitik dalak kistleri;Dalağın en sık görülen parazitik kisti ekinokkal kistleridir (kist hidatik). Kisthidatik karaciğer ve akciğerden sonra en çok dalakta görülen bir hastalıktır.

Parazitik olmayan dalak kistleri; Nadiren görülür. Sıklıkla genç erişkinlerde görülür. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre yüksektir. Genellikle belirti vermeyen bu hastalıkta, dalak muayenede büyümüş olarak bulunur ve bazı hastalarda sol üst karında dolgunluk hissine eşlik eden ağrı vardır. Sekonder dalak kistleri, iç yüzeyleri epitel ile döşeli olmayan yalancı kistlerdir. Doğumsal ya da travmatik olabilir. Herhangi bir şikayete yol açmıyorsa, düzenli takip edilebilir. Herhangi bir şikayete yol açmıyorsa, düzenli takip edilebilir. Tedavi gerekiyorsa, kısmı veya total splenektomi uygulanabilir.

Dalak Abseleri nelerdir, neden oluşur, nasıl tedavi edilir?

Nadir görülen bir durum olup, bakteriyel endokardit gibi sistemik bir enfeksiyon varlığında veya var olan bir lezyonun enfeksiyonu ile ( hematom, infarkt) gelişebilir. Kist hidatiğin sekonder infeksiyonu ve immun sistemi baskılanmış hastalarda fungal infeksiyonların oluşumunda önemli nedenlerdendir. Dalak abseleri, hemotajen yolla örneğin endokarditten dalağa ulaşan enfeksiyon ile başlamış olabilir; kolon kanseri, pankreatit vb. komşu organlardan bulaşmış olabilir, immun yetmezlik sonucu ortaya çıkmış olabilir, travmalardan sonra birkaç hafta içinde gözlenebilir. Hastalık kendini, ateş lökositoz, sol üst kadranda dolgunluk ve genel durum bozukluğu ile gösterir. Tanıda USG, BT ve akciğer grafisi kullanılır. Uniloküler abseler perkütan direne edilerek tedavi edilebilir. Multioküler abselerde ise tedavi splenektomidir. Gerektiğinde antibiyotik tedavisi de uygulanabilir.

Ektopik dalak nedir?

Gezici dalak da denilen ektopik dalak, dalağın ligamentöz yapılarının zayıf, pedikülünün uzun olmasından kaynaklanır. Ligament bağlar, doğuştan yoktur veya bir patolojiye bağlı olarak zayıflamıştır. Tanıdaki gecikme, splenik torsiyon, dalak infarktı ve akut karın gibi ciddi sorunlara yol açabilir bu nedenle önemlidir.

Dalak tümörleri nelerdir, nasıl tedavi edilir?

Dalağın bening tümörleri, lenfoma, hemanjiyoma ve hamartomadır. En sık görülen lenfomadır, diğerleri nadiren görülebilir. Dalağın malign tümörleri, primer dalak lenfoması, hemanjiosarkom ve metastazlardır. Skciğer, mide, pankreas, kalın bağırsak, karaciğer, over metastazları görülebilir. B’nin gelişmesi ile bening tümörler de kolayca tespit edilebilir hale gelmiştir. Hemanjiomlar, sıklıkla diğer karın içi organların hemanjiomu ile birliktedir.

Semptomik olmayanlarda tedavi gerektirmez, semptomik olanlarda total veya parsiyel splenektomi yapılır. Hamartomlar, kistik vea solid olabilirler, zararsızdırlar ancak diğer tümörlerden ayrımının yapılması için splenektomi gerekebilir. Lenfomalar, genelde karaciğer, akciğer, deri, kemik lenfoması ile birliktedir. Hipersplenizm sonucu oluşabilir. Tanı için splenektomi gerekebilir. Primer dalak lenfoması, dalağın en sık malign lenfoma türüdür. Yüzeyel lenfodenopati ve hepatosplenomegali ile seyreder. Tanı ve tedavi amaçlı splenektomi uygulanabilir. Hemanj,osarkom, primer dalak lenformasından sonra en sık rastlanan malign dalak tümörüdür. Mezenkimal hücrelerden kaynaklanır, bölgesel lenf nodlarına, kemik iliğine, akciğer ve karaciğer metastaz yapmıştır. Sol üst karın ağrısı, ele gelen bir şişlik, kaşeksi, anemi, GİS kanaması şikayetleri vardır, splenektomi etkisizdir. Metastatik tümörler, kan yoluyla dalağa ulaşırlar. Meme, mide, kolon, pankreas, akciğer, karaciğer, prostat kanseri metastazları görülebilir. Splenektomi yapılabilir.

Dalağın fonksiyonel ve anatomik değerlendirilmesinde hangi testler kullanılır?

* Tam kan sayımı * Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi * Direkt grafi * Ultrasonografi * BT * MR * Eritrosit yarılanma ömrü * Anjiyografi * Splenoportografi * İmmunolojik tetkikler